Bach

Aus Liebe

Aus liebe is een aria uit de Matthäus-Passion van Bach uit 1736. Het is in Nederland een van zijn bekendste composities en een van zijn langste. De Matthäus-Passion vertelt het lijdens- en sterfverhaal van Jezus als in het het evangelie van Matteüs. https://youtu.be/bknWrEGUo4o

 In deze aria is bewust gekozen voor allemaal hoge instrumenten en een sopraan. Deze aria verbeeldt het moment kort voor het sterven. Christus is door alles en iedereen verlaten, gekruisigd en los van de aarde. De fluit zou wel eens gebruikt kunnen zijn om de ‘verlatenheid’ weer te geven.

Vertaling

Uit liefde wil mijn verlosser sterven
Hij heeft geen zonden begaan
Opdat het eeuwige verderf
En de straf van het laatste oordeel
Van mijn ziel wordt weggenomen.

Purcell

Sound the Trumpet

Als hofcomponist kreeg Purcell de opdracht om odes te componeren voor de verjaardag van koningin Mary. Come, Ye Sons of Art, geschreven voor uitvoering in april 1694, was de zesde en laatste ode: Queen Mary stierf aan het einde van dat jaar.

In de orginele uitvoering is het een duet tussen 2 countertenoren, maar voor deze uitvoering is er gekozen voor een duet tussen sopraan en trompet.

Vertaling

Blaas de trompet in het rond
Laat het weerkaatsen op de oevers.
Speel de kwieke hobo.
Alle instrumenten zo blij
Die velen kunnen bespelen
Om deze glorieuze dag te vieren.

Mozart

Pa-Pa-Pa-Papagena!

Die Zauberflöte, De toverfluit uit 1791 is een Singspiel in twee bedrijven. Het behoort tot de bekendste en meest opgevoerde opera’s uit Mozarts repertoire.

Papageno is een vogelvanger en bekleedt de komische rol in de opera. Hij is een rokkenjager, een bangerik en niet al te snugger en daarmee meteen de tegenpool van de heroïsche hoofdfiguur Tamino. Hij heeft wel een goed hart en wordt hiervoor beloond: hij vindt uiteindelijk het meisje van zijn dromen, Papagena. Bekend is hun wederzijdse liefdesverklaring in het duet Pa-Pa-Pa-Pa-Pa-Pa-Papagena!

Ze bezingen hoe verliefd ze zijn en hoe graag ze kinderen willen. Er wordt komisch gegrapt over of dit eerst een jongen of een meisje wordt en wat daarna zal komen.

Pergolesi

Stabat Mater

‘Stabat mater dolorosa’, ofwel ‘Vol smart stond de moeder’

In dit stuk verplaatsen we ons in het verdriet van Maria die aan de voet van het kruis staat, tijdens het lijden en sterven van Jezus. De oerversie van de tekst is niet met zekerheid te achterhalen, wel zijn deskundigen het erover eens dat het ontstaan van het gedicht moet worden gezocht in franciscaanse kringen rond het jaar 1300. Pergolesi werd gevraagd om een stuk te componeren voor in de lijdsenstijd wat als vervanging kon gelden voor het werk van Scarlatti. In heel Europa trok zijn Stabat Mater veel belangstelling. Het werd het meest gedrukte muziekwerk in de 18e eeuw, het is een intieme bezetting van twee solostemmen sopraan en alt, in het origineel begeleid door strijkers (twee violen en altviool) en basso continuo (cello en orgel).

Vertaling
Naast het kruis, met schreiende ogen
stond de Moeder, diep bewogen,
toen de Zoon te sterven hing.

Schubert

Arpeggione-sonate

In 1823 werd Schubert voor het eerst geconfronteerd met de gevolgen van de syfilis, waaraan hij vijf jaar later op 31-jarige leeftijd zou overlijden. Het zal dan ook geen toeval zijn dat Schubert in 1824 kamermuziekwerk zou schrijven van een zeer schrijnend karakter, de “Arpeggione-sonate D.821”. De bijnaam van de sonate verwijst naar de toen pas uitgevonden ‘kruising’ tussen een gitaar en een cello. Kwa sonoriteit komt het instrument vrij goed overeen met de altviool. Maar ook de cello versie is zeer populair.

Zweers

Het weer is guur

Het weer is guur de winter nadert komt uit de Sint-Nicolaas Cantate gecomponeerd door Bernard Zweers (1854-1925)  Hij was hoogleraar compositie was aan het Amsterdams Conservatorium. De tekst is van A.L. de Rop.

Dit lied komt ook voor in de liedbundel ‘Kun je zingen, zing dan mee’.

Het weer is guur, de winter nadert
Het zonnetje gaat al vroeg te rust
Geen vogeltje heeft in zingen lust
Want alle bomen zijn ontbladerd
Want alle bomen zijn ontbladerd
En ’t laatste bloemken in de hof
Verwelkte en boog terneer in ’t stof

Vivaldi

Nulla in mundo pax sincera

Nulla in mundo pax sincera is een solo motet voor sopraan, gecomponeerd door Vivaldi in 1735. De tekst kunnen we samenvatten met de woorden: Er is geen echte vrede in deze wereld zonder bitterheid.

Het stuk is geschreven in de typisch lyrische barokstijl. Het is gebruikt als titelsong van de film Shine.

Vertaling

Er is geen ongeschonden vrede in de wereld, zonder gif, maar puur en waar is het gevonden in u, lieve Jesus onder straffen en kwellingen leeft de ziel tevreden, door enkel de hoop op pure liefde

Händel

Let the bright Seraphim

Samson is een oratorium in drie bedrijven van George Frideric Handel. Het wordt beschouwd als een van zijn mooiste dramatische werken. Het werk wordt meestal uitgevoerd als oratorium in concertvorm, maar is soms ook als opera opgevoerd. De bekendste aria uit dit stuk is “Let the bright Seraphim” (voor sopraan). Deze da capo aria zit voor het slotkoor in het stuk. Een Israëlische vrouw roept de hemelse menigten, Serafijnen en Cherubijnen op om de dode held te begroeten. De  trompet en sopraan reageren op elkaar.

Vertaling

Laat de heldere serafijnen
in brandende rij,
Hun luide, opgeheven engelenbazuinen blazen.
Laat de cherubijnen gastheren,
in melodieuze koren,
hun onsterfelijke harpen
met gouden draden aanraken

Brahms

Intermezzo opus 118

Toen de Brahms’ pianostukken op.118 bekend werden onder zijn tijdgenoten, was iedereen enthousiast. Clara Schumann mocht als een van de eersten de nieuwe werken leren kennen en noemde de stukken “een overvloed aan sensatie en melancholie”. Philipp Spitta zei treffend dat de werken “recht hebben om langzaam op te gaan in de stilte en eenzaamheid”. Intermezzo opus 118 nr. 2 is een van de bekendste miniaturen van de componist en is van troostende schoonheid waarin hij zijn intiemste gevoelens lijkt te delen.

Strauss

Morgen

‘Morgen!’ is het laatste stuk uit een cyclus van vier liederen gecomponeerd in 1894 door de Richard Strauss. Opus 27, nummer 4.

“En morgen zal de zon weer schijnen,” wordt er in ‘Morgen’ gezongen. De tekst werd geschreven door een tijdgenoot van Strauss John Henry Mackay

Vertaling
En morgen is weer een dag vol zonneschijn
en op het pad dat ik zal aanvaarden,
zal zij ervoor zorgen dat wij weer samen zijn,
zalig te midden van deze zon ademende aarde . .

Debussy

Syrinx

Syrinx is een compositie van Claude Debussy voor solo dwarsfluit . Het stuk werd in 1913 geschreven voor de fluitist Louis Fleury. De premiere werd gespeeld op 1 december 1913 bij het toneelstuk Psyche, om de dood van de god Pan muzikaal te begeleiden. Sinds die tijd is Syrinx het meest beroemde solostuk voor dwarsfluit geworden. De titel refereert aan de mythe van de amoureuze achtervolging van de Griekse nimf Syrinx door de god Pan. Toen Syrinx zichzelf in riet veranderde om aan Pan te kunnen ontsnappen, sneed Pan een fluit van dit riet om zijn verdriet te kunnen bezingen: de panfluit.

Op de video zie je een uitvoering door de Leidse fluitist Pieter de Mast.

Louis Armstrong

On the Sunny Side of the Street

On the sunny side of the street werd in 1930 geschreven door Jimmy McHugh (muziek) en Dorothy Fields (tekst) voor een musical/revue uit die tijd.

Veel jazzmusici en vocalisten hebben dit stuk sindsdien uitgevoerd maar één van de beroemdste versies blijft de opname van Louis Armstrong (trompet/zang).

Op de video zie je een uitvoering door de Leidse jazzmusici Bart Wirtz (altsaxofoon)en Karel Boehlee (piano).

Duke Ellington

Feeling of Jazz

The feeling of jazz is een compositie van Duke Ellington. Het werd op 26 september 1962 opgenomen in de studio van Rudy van Gelder en verscheen op het album “Duke Ellington & John Coltrane”, een unieke samenwerking tussen twee jazzgiganten.

Op de video zie je een uitvoering door de Leidse jazzmusici Martijn van Iterson (gitaar) en Karel Boehlee (piano).

Ann Burton

The Shadow of your Smile

The shadow of your smile werd geschreven door Johnny Mandel (muziek) en Paul Frances Webster (tekst) voor de film “the Sandpiper” (1965).

Sinds die tijd hebben veel bekende jazzartiesten deze compositie uitgevoerd en opgenomen.

Ann Burton had succes met haar interpretatie van deze ballad, het werd uitgebracht op het album “Ballads & Burton” van Ann Burton met het Louis van Dijk trio.

Op de video zie je een uitvoering door Leidse jazzmusici : Lo van Gorp (zang). Martijn van Iterson (gitaar), Karel Boehlee (piano), Bart Wirtz (altsaxofoon) en Pieter de Mast (altdwarsfluit).

Het arrangement is speciaal voor deze gelegenheid gemaakt door Bart Wirtz.

Billie Holiday

Don’t Explain

Don’t explain werd geschreven door Billie Holiday en Arthur Herzog jr., Het lied gaat over een overspelige echtgenoot en sluit aan bij ervaringen uit het eigen leven van Billie Holiday. Talloze jazzartiesten namen deze compositie op in hun repertoire maar “Don’t explain” blijft voor altijd verbonden met Billie Holiday.

Op de video zie je een uitvoering door de Leidse jazzmusici Lo van Gorp (zang) en Karel Boehlee (piano).

Rogier van Otterloo

Rosa Turbinata

Rosa Turbinata werd geschreven door Rogier van Otterloo voor de film “Turks fruit” (1973) van Paul Verhoeven (naar een boek van Jan Wolkers).

De filmmuziek van Turks Fruit verscheen op een gelijknamig album met als solist Toots Thielemans op mondharmonica.

Op de video zie je een uitvoering door de Leidse jazzmusici Pieter de Mast (altdwarsfluit) en Karel Boehlee (piano). Karel was overigens jarenlang de vaste pianist van Toots Thielemans en is hierdoor als geen ander bekend met de muziek van “Turks fruit”.